Poppi
Wie vanuit Florence een dagje de Casentino-streek komt verkennen, kan het stadje Poppi zeker niet overslaan. Het is een goede gelegenheid om het beroemde kasteel van Poppi te bezoeken. Poppi ligt op ongeveer 65 km ten zuidoosten van Florence en de weg ernaartoe loopt door uitgestrekte groene velden langs de rivier Arno en de wijngaarden van Nipozzano en Frescobaldi.
Halverwege kom je door Consuma, ook bekend als de bergpas Il Passo di Consuma op een hoogte van 1050m. Hier heb je een prachtig uitzicht over de hele vallei en nu je er toch bent, kun je meteen van de gelegenheid gebruik maken om de lekkerste focaccia uit deze streek te proeven. Ze zeggen dat het de lekkerste van de streek is en aan de rij te zien die je rond het middaguur bij Bar Consumi aantreft, zou het wel eens waar kunnen zijn. De rij moet je maar voor lief nemen, want je geduld wordt zeker beloond. De focaccia is inderdaad erg lekker, zelf ga ik altijd voor de focaccia met fungi porcini, eekhoorntjesbrood, of anders die met aardappels en rozemarijn.
Na Consuma ben je eindelijk in de Casentino-streek en doorkruis je vlak voor Poppi de vallei waar op 11 juni 1289 de bloedige veldslag bij Campaldino heeft plaatsgevonden. Als je door deze stille vlakte rijdt, is het moeilijk voor te stellen dat hier de troepen uit Florence, Pistoia, Lucca en Prato en de soldaten uit Arezzo elkaar te lijf gingen.
Eenmaal in Poppi zul je zien dat het oude centrum met het beroemde kasteel bovenop een heuvel ligt. Al van grote afstand is het kasteel duidelijk zichtbaar. Je kunt het beste de auto beneden op de parkeerplaats de auto achterlaten en de heuvel oplopen.
Il Castello dei Conti Guidi
Dit twaalfde-eeuwse kasteel behoort tot een van de mooiste kastelen van Italië. In tegenstelling tot de andere kastelen van deze streek, is het niet verwoest door de tand des tijds. Alhoewel de eerste berichten over dit kasteel dateren uit 1191, doet de architectuur ons aannemen dat de bouw ervan twee of drie eeuwen eerder heeft plaatsgevonden.
Het kasteel werd al naar verluid in twee verschillende fases gebouwd. Dit is een plausibele veronderstelling, gezien de asymmetrische façade van het kasteel. Het ontwerp van het oudste gedeelte wordt aan Lapo di Cambio toegeschreven, terwijl het meest recente deel, daterend uit het einde van de 13e eeuw, door Arnolfo di Cambio zou zijn ontworpen. Arnolfo zou dit project vervolgens hebben gebruikt voor het ontwerp van Palazzo Vecchio op de Piazza della Signoria in Florence.
Poppi kreeg, dankzij de sterke politieke positie van de graven Guidi, de rol van politieke en administratieve hoofdstad van de Casentino. Het gevaar van een Florentijnse overheersing lag altijd om de hoek, en toen in de vijftiende eeuw bijna alle kastelen in handen van de Florentijnen waren gevallen, vond graaf Francesco Guidi het welletjes. Hij besloot in 1440 dat het tijd werd zich te bevrijden van de overheersing van Florence. Hij sloot een verbond met het hertogdom Milaan, dat troepen stuurde om hem bij de opstand te steunen. Maar het Florentijnse leger drukte de opstand de kop in en Florence nam van de gelegenheid gebruik om de familie Guidi te verbannen. Poppi kwam nu onder de directe controle van Florence te staan.
Als Florentijns grondgebied genoot Poppi van de evoluties van de Renaissance, ook al was het tegen het einde van de 15e eeuw het epicentrum van de oorlogen tussen Florence en Venetië.
In de periode van 1500 tot 1861, het jaar van de eenwording van Italië bleef Poppi onderdeel van het grondgebied van Florence, eerst als Republiek, daarna als Signoria en tenslotte als Groothertogdom Toscane. De streek ontwikkelde een bloeiende landbouweconomie met de productie van granen, wijnstokken en olijfbomen en de traditionele productie van orgelpijpen.
Een bezoek aan het kasteel
Bij aankomst worden we opgewacht door een buste van Dante Alighieri. De Dichter had een goede band met graaf Guido di Simone da Battifolle, een van de belangrijkste figuren van de familie Guidi. Toen Dante uit Florence werd verbannen, bood de graaf hem in 1310 een jaar lang onderdak.
Om toegang te krijgen tot het kasteel steek je een kleine brug over. Kijk vooral even omhoog voordat je naar binnen gaat. Je zult merken dat je aangestaard wordt door een grote leeuw in bas-reliëf met daarboven de machtige toren van 50 meter hoog. Deze was ooit hoger maar raakte beschadigd door een blikseminslag.
In het kasteel kun je de oude gevangenis en de klokkentoren bezoeken, waarvandaan je de hele Casentino-vallei kunt bewonderen. Neem ook een kijkje in de kapel met de prachtige fresco's van Taddeo Gaddi, een leerling van Giotto, met afbeeldingen van de Maagd en Sint-Jan. Maar het indrukwekkendst is zonder meer de Rilliana-Bibliotheek. Deze is in 1828 opgericht door graaf Rilli Orsini en heeft meer dan 25.000 boeken en 800 manuscripten.
Badia di San Fedele
Als je het kasteel verlaat en de heuvel weer afloopt, kom je in het oude stadscentrum van Poppi. Loop vervolgens onder de lange arcades door richting de abdij San Fedele. Aan de buitenkant ziet het er sober uit, maar het gebouw is met zijn klokkentoren, verkregen uit een van de torens van de stadsmuren, een echte schatkist met kunstwerken in Romaanse stijl. Zoals een kruisbeeld, de prachtige veertiende-eeuwse werken van de Madonna con Bambino door de Maestro della Magdalena, schilderijen van Jacopo Ligozzi en andere lokale kunstenaars.
De abdij van San Fedele is de grootste romaanse kerk in de Casentino, gebouwd in 1195 in opdracht van de graven Guidi samen met het klooster, dat in 1262 de Vallombrosani-monniken verwelkomde uit de oude abdij van Strumi (10e eeuw), een paar kilometer verderop. De congregatie van Vallombrosana regeerde de abdij van Poppi tot 1810, het jaar waarin Napoleon de kerk van zijn goederen onteigende en vele kloosters onderdrukte.
Tot 1568 werden hier de graven Guidi begraven. In dit jaar verbood Paus Pio V per decreet het bovengronds begraven in kerken. De beenderen van de graven Guidi werden hierna nabij de sacristie begraven, waar een gedenkplaat deze gebeurtenis eert. In 1810 werd de abdij opgeheven door het Napoleontische bestuur.
Madonna del Morbo
Dit elegante oratorium van de Madonna del Morbo heeft een zeshoekige plattegrond en is aan drie zijden omgeven door een elegante portiek en bedekt door een koepel.
Het oratorium werd tussen 1657 en 1659 gebouwd, maar de definitieve voltooiing vond pas plaats in 1705. De bouw was bedoeld als dank aan de Maagd die de bewoners van Poppi geschermd heeft tegen twee pest-epidemieën (1530 en 1631). In de rest van de Casentino zijn duizenden mensen aan de pest overleden.
De centrale kapel herbergt het hoofdaltaar met een paneel met de Madonna met Kind en San Giovannino toegeschreven aan de school van Filippino Lippi.
Prospositura dei santi Marco e Lorenzo
Breng ook een bezoek aan de Propositura dei Santi Marco en Lorenzo. Deze kerk is opgericht in 1284, maar is in 1784 herbouwd en opnieuw ingewijd. De eenvoudige gevel met een symmetrische achttiende-eeuwse trap die de helling van het land volgt, heeft een driehoekig timpaan. De kerk heeft een enkel schip en de zijkapellen tonen laat-barokke tabernakels met de prachtige altaarstukken van de schilder Francesco Morandini bekend als Il Poppi, evenals de opstanding van Lazarus, geschilderd door Jacopo Ligozzi (1619).
La torre dei diavoli
Al wandelend door het oude centrum wordt je aandacht getrokken door een toren die onverwacht tussen de huizen opduikt. Het is de zogenaamde Toren van de Duivels en behoort tot de plek waar de graven Guidi zich aanvankelijk hadden gevestigd voordat zij begonnen met de bouw van het grote kasteel.
Deze ruïne wordt de Toren van de duivels genoemd vanwege een legende. Gravin Matelda had een oudere man als echtgenoot die altijd op reis was. Daar zij zich erg eenzaam voelde, nodigde ze geregeld jongemannen bij haar uit. Om er zeker van te zijn dat er niet geroddeld zou worden, doodde ze deze mannen vervolgens door ze in een put met scherpe messen te gooien. Zo wist ze zeker dat ze hun avontuur aan niemand zouden doorvertellen. Toen de verdwijningen begonnen op te vallen, zijn de bewoners en de vrouwen van de vermiste mannen het kasteel binnengedrongen. Ze hebben Matelda gevangengenomen en levend in de bovenste kamer van de toren ingemetseld.
De veldslag van Campaldino
Op 11 juni 1289 stond in de vallei vlakbij het kasteel het Welfen-leger, bestaande uit Florentijnen, Pistoiesi, Lucchesi en Pratesi, onder bevel van Amerigo di Nerbona tegenover het Ghibellijnse leger uit Arezzo en omstreken. Zij stonden onder bevel van bisschop Guglielmino degli Ubertini.
De slag eindigde met een grote overwinning voor de Welfen. Deze overwinning was echter niet doorslaggevend voor de oplossing van het conflict tussen de Welfen en de Ghibellijnen, omdat de overwinnaars, in plaats van snel op weg te gaan naar Arezzo, bleven hangen in de belegering van de Casentino-kastelen, waardoor de Ghibellijnen tijd kregen om zich te reorganiseren.
Ter nagedachtenis van deze historische gebeurtenis is in 1921 een zuil opgericht op het kruispunt richting Pratovecchio. Een inscriptie op het monument (Inferno XXII, 4-5) herinnert ons eraan dat Dante Alighieri aan de strijd deelnam als ridder in de frontlinie. Hij leverde zijn bijdrage aan de bekendheid van deze historische gebeurtenis door deze te noemen in de Goddelijke Komedie (Purgatorio, V 85-129).
De veldslag is in miniatuur te bekijken in het museum van het kasteel van Poppi.
